Klor, su arıtma, sanitasyon ve kimyasal üretim üzere çeşitli uygulamalarda hayati değere sahip bir kimyasal elementtir. Reaktivitesi ve dezenfektan özellikleri, kamu sıhhati ve güvenliğini sağlamada vazgeçilmezdir.
Ancak, klorun inançlı kullanımı ve düzenlenmesi, sıhhat tehlikelerini ve çevresel ziyanı önlemek için kritik ehemmiyete sahiptir. Klorun özelliklerini, kullanım alanlarını ve ilgili güvenlik tedbirlerini anlayarak, çağdaş toplumdaki rolünü daha uygun takdir edebilir ve sorumlu kullanımını sağlayabiliriz.
KLORUN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
Klor, Cl sembolü ile temsil edilir ve atom numarası 17’dir. Halojen kümesinin bir üyesi olan klor, periyodik tabloda flor, brom, iyot ve astatin ile birlikte yer alır. Klor, bilhassa metaller ve organik bileşiklerle epey reaktif bir elementtir. Elementel formunda klor, yeşilimsi-sarı bir gaz olarak bulunur ve keskin bir kokuya sahiptir.
Klor son derece reaktiftir ve çabucak hemen tüm elementlerle bileşik oluşturur. Metallerle birleşerek sodyum klorür (sofra tuzu) üzere tuzlar oluşturur. Klor ayrıyeten hidrojenle tepkiye girerek hidrojen klorür (HCl) üretir ve bu da suyla birleştiğinde sanayide yaygın olarak kullanılan güçlü bir asit olan hidroklorik asit oluşturur.
TARİHÇE VE KEŞİF
Klor birinci olarak 1774 yılında Carl Wilhelm Scheele tarafından keşfedildi. Fakat, 1810 yılında Sir Humphry Davy tarafından element olarak tanımlanana kadar element olarak kabul edilmedi. Klorun erken kullanımları ortasında dokuma ve kağıt ağartma bulunur ve bu, çağdaş sanitasyon ve dezenfeksiyon uygulamalarının temelini oluşturmuştur.
19. ve 20. yüzyıllarda klorun endüstriyel kullanımı değerli ölçüde genişledi. İçme suyu ve yüzme havuzları için su arıtımında, su kaynaklı hastalıkların denetiminde hayati bir rol oynadı. Klor ve bileşiklerinin büyük ölçekli üretimine imkan tanıyan klor-alkali sürecinin geliştirilmesi, kimya sanayisini ihtilal niteliğinde değiştirdi.
KLORUN UYGULAMALARI
Klorun en kıymetli kullanımlarından biri su arıtmadır. Klor, içme suyu ve yüzme havuzlarına bakterileri, virüsleri ve başka patojenleri öldürmek için eklenir. Klorlama olarak bilinen bu süreç, halka açık su kaynaklarının güvenliğini sağlar ve kolera ve tifo üzere su kaynaklı hastalıkların yayılmasını önler.
Klor, birçok mesken ve endüstriyel paklık eserinin ana bileşenidir. Sodyum hipoklorit içeren çamaşır suyu, yüzeylerin dezenfekte edilmesinde, giysilerin yıkanmasında ve lekelerin çıkarılmasında yaygın olarak kullanılır. Klor bazlı dezenfektanlar, geniş bir mikroorganizma yelpazesine karşı tesirli olup, meskenlerde, hastanelerde ve besin sürece tesislerinde hijyenin sağlanmasında gereklidir.
Klor, birçok kimyasal ve materyalin üretiminde temel bir rol oynar. Borular, kablolar ve ambalaj gereçlerinde kullanılan polivinil klorür (PVC) üzere plastiklerin üretiminde kullanılır. Klor ayrıyeten çözücüler, ilaçlar, pestisitler ve boyaların üretiminde de yer alır. Klorun çok taraflılığı, onu kimya sanayisinde vazgeçilmez kılar.
SAĞLIK TEHLİKELERİ OLUŞTURABİLİR
Klor, birçok uygulamada yararlı olmasına karşın, düzgün kullanılmadığında sıhhat tehlikeleri oluşturabilir. Klor gazı toksiktir ve teneffüs sorunlarına, cilt tahrişine ve göz hasarına neden olabilir. Klor gazının solunması, öksürük, göğüs ağrısı ve akciğer ödemine yol açabilir. Sıvı klor, cilt yahut gözlerle temas ettiğinde önemli yanıklara neden olabilir.
Klorun inançlı kullanımı için uygun güvenlik tedbirlerinin alınması gereklidir. Bu, eldiven, gözlük ve teneffüs müdafaası üzere uygun şahsî hami ekipmanların (PPE) kullanılmasını içerir.
Klor, yeterli havalandırılan alanlarda ve amonyak ve organik hususlar üzere uyumsuz hususlardan uzakta saklanmalıdır. Klor kullanan tesislerde, kaza sonucu salınımlar yahut maruz kalmalar için acil müdahale planları oluşturulmalıdır.
ÇEVRESEL ETKİLER
Klor bileşikleri değerli çevresel tesirlere sahip olabilir. Bir vakitler yaygın olarak soğutucu ve itici gaz olarak kullanılan kloroflorokarbonlar (CFC’ler), klor içerir ve ozon katmanını inceltir. Bu durum, ozon katmanını incelten unsurların kullanımını kademeli olarak azaltmayı amaçlayan Montreal Protokolü üzere memleketler arası mutabakatlara yol açmıştır.
Klor ve klor bileşiklerinin su kaynaklarına deşarjı, sucul hayatı tehdit edebilir. Klor, sudaki organik hususlarla tepkiye girerek kimileri toksik ve kanserojen olan dezenfeksiyon yan eserleri (DBP’ler) oluşturabilir. İnsan sıhhatini ve çevreyi korumak için atık su ve içme suyundaki klor ve DBP düzeylerini sınırlayan düzenlemeler mevcuttur.
