Mayıs 2023’te Ankara’daki TUSAŞ tesislerine gittiğimizde aslında tüm gözler Ulusal Muharip Uçak’ta idi. Sonuçta bu merasim onun için düzenlenmişti ve ismi de o gün duyurulacaktı. Önümüzden dev bir savaş uçağı geçerken isminin KAAN olduğunun duyurulması hepimizi heyecanlandırdı.
Basın mensupları daha sonra merasim alanındaki tüm platformlara yakından bakabilecekleri farklı bir yere alındı. ANKA-III kendini birinci sefer o an gösterdi. Nitekim de Amerikan sinemalarından çıkmış üzere bir hali vardı. Daha evvel bu üslupta bir platformla hiç karşılaşmamıştık. Herkesin başında hem ANKA-III’ün sahiden uçup uçamayacağı hem de bu hava aracıyla Ankara’nın neyi hedeflediği sorusu belirdi.
ANKA-III, 2023 yılının son günlerinde birinci uçuşunu muvaffakiyetle gerçekleştirdi. Böylelikle birinci soru cevabını buldu. Sonrasında tekraren göğe yükseldi. Projeyle ilgili çalışmalar devam ediyor. Biz de ikinci soru için Savunma ve Havacılık Uzmanı Kubilay Yıldırım ile bir ortaya geldik. Yıldırım ile konuşurken temel maksadımız ANKA-III için genel fakat hakkını teslim eden bir çerçeve çizmekti. Lakin konuşurken yalnızca bugüne odaklanmanın eksik kalabileceğini düşündük. Bu nedenle ANKA-III özelinde Türk S/İHA’ların seyahatine uzandığımız bir metin çıktı ortaya.
2004 dönüm noktası oldu
Kubilay Yıldırım, Türk havacılık sanayisinin insansız hava araçları (İHA) istikametinde gelişmesine yönelik en kritik kararlardan birinin 2004 yılındaki meşhur Savunma Sanayi İstişare Kurulu (SSİK) toplantısında alındığını söylüyor.
Bu kararın iki mevzuya vesile olduğundan bahsediyor… TUSAŞ’a orta sınıf bir İHA geliştirme projesinin verilmesi. Ki bu projenin ismi daha sonra ANKA oldu. Ayrıyeten, proje olgunlaşana kadar tıpkı kabiliyetin Türk Hava Kuvvetleri tarafından kullanılabilmesi için İsrail’den Heron ismi verilen İHA’ların temini.
“Heron’ların temini ve işletilmesi hayli meşakkatli bir proje haline gelmiş olsa dahi Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) kısa müddette terörle gayrette hayli değerli imkanlar kazandırdı” diyor Yıldırım. TSK’nın o yıllarda İHA’ları birer keşif/gözetleme ve silah güdümlemesi platformu olarak kullanabilmek için kendi doktrinlerini geliştirdiği ve bu kabiliyeti içselleştirdiği üzerinde duruyor.
ANKA ve TB-2 ile yeni bir süreç başladı
Kamuoyundaki temel inanışın tersine, çok az sayıdaki ve kabiliyetleri hayli kısıtlı Heron’ların dahi TSK’ya terörle uğraşta bir avantaj sağladığını söylüyor Yıldırım. Yıllar içerisinde çok daha çağdaş sensörlerle ve yüksek adette envantere alınabilen, çok daha uzun mühletler havada kalabilen TAI üretimi ANKA ve Baykar üretimi TB-2 platformları ile de dünyada emsali az olan bir kabiliyet kazanıldığına dikkat çekiyor.
Akabinde bu platformlar silahlandırıldı ve epey emniyetli silah taşıma platformları haline geldi.
“Yaklaşık 15 seneye yaygın bu süreç sonucunda TSK, tüm kuvvetleri ile İHA ve SİHA’ları doktrine etti, içselleştirdi ve operasyonel kurgularının vazgeçilemez bir modülü haline getirdi.” cümleleriyle özetliyor kat edilen yolu.
“Birbirini besleyen bir süreç başladı”
Kubilay Yıldırım’ın bahsettiği yıllar hakikaten de kritik. Fakat o periyotta sürece yakın isimlerle konuştuğumuzda herkesin aklında misal bir soru vardı. Sanki Türk mühendisler bu muvaffakiyetin devamını getirip kendilerini aşabilecek miydi yoksa yolcuğumuz ANKA ve TB-2 düzeyinde mi kalacaktı?
İşte bu sorunun karşılığının da artık verildiğini belirtiyor Yıldırım ve devam ediyor:
“Bu periyot elbette teknik bir gelişime de vesile oldu. Çeşitli İHA projeleri ile birden çok firmamız otomatik uçuş denetimi, çoklu aviyonik sistemin uyumunu ve uçan gelişmiş bir gövde tasarım/imali kabiliyetlerini kazandı.
Platformlar kabiliyet kazandıkça bunlardan atılacak özel mühimmatlar geliştirilmeye başlandı. Bu hususta Türk savunma sanayii dünyada neredeyse eşi gibisi görülmeyen bir dinamizme ve üretkenliğe kavuştu. Kabaca pervaneli, mühimmat ve sensörlerini gövdesinin dışında taşıyan, radarda ışıl ışıl görünen, nispeten yavaş platformlar geliştirmek ve üretmek konusunda bölüm bir müddet sonra doyuma ulaştı.
Ancak bu tip platformlar hava savunma tehditlerinin görece az olduğu ve bunun manipüle edilebildiği alanlarda sahiden faal olabilen platformlar. Örneğin TB-2 ve ANKA, TSK’nın terörle mücadele operasyonları, Libya ve Azerbaycan’ın Ermenistan işgali altındaki Karabağ’ın kurtarılması operasyonlarında kısmen feda edilerek lakin başarılı formda kullanılabildi. Bu çatışmaların hepsi gelişmiş diyebileceğimiz hava savunma tehditleri bulunmayan sahalardaydı. Türkiye, S/İHA kabiliyetlerini bununla sonlandırmayıp çok daha gelişmiş platformlara da yatırım yapmaya başladı.”
İnsanlı ve insansız platformları bir ortada göreceğiz
Bu noktada bir bilgi daha paylaşıyor Yıldırım ve 2015 yılı itibariyle Türk kamuoyunda birinci sefer jet motorlu, düşük radar görünürlüğü korkusu ile tasarlandığı aşikâr olan platformlara ilişkin kavramsal dizaynların konuşulmaya başladığını anlatıyor.
2022 yılında Baykar’ın jet motorlu, düşük görünürlüklü ve mühimmat yükünü gövde içinde taşıyacak biçimde tasarlanmış olan Kızılelma platformunu kamuoyuna duyurduğunu hatırlıyoruz. Birebir periyotta TUSAŞ Genel Müdürü Prof. Dr. Temel Kotil de ANKA-III isimli platformu duyurmuş ve birinci kavramsal dizaynlarını tanıtmıştı. “Bu iki projede de daha ağır, yük taşıma kapasitesi yüksek ve bunu gövde içinde taşıyabilecek, jet motorlu ve hayli yüksek süratli platformların hedeflendiği görülüyor” diyor Yıldırım.
Kızılelma ile ANKA-III farkı ne?
Baykar’ın tanıttığı Kızılelma dışarıdan bakıldığında yalnızca pilotu ve kokpiti olmayan yeni kuşak jet uçağı üzere görünürken, ANKA-3 çok daha farklı, ‘uçan kanat’ cinsinde farklı bir tasarımdı.
Bu farkın ne manaya geldiğini sorduğumuzda, “Baykar’ın Kızılelma ile epey süratli ve yüksek performanslı, çok yüksek hareket kabiliyetine sahip bir aerodinamik gövdeyi hedeflediği anlaşılıyor. Yeniden bu dizaynla düşük görünürlüklü, ses altı ve ses üstü süratlerde uçabilecek bir platform ortaya çıkardılar” karşılığını alıyoruz.
TUSAŞ’ın ANKA-III dizaynına da değiniyor Yıldırım ve çok çok düşük görünürlüklü, ses altı süratlerde uçacak, hareket kabiliyeti çok daha düşük bir platformun hedeflendiğini vurguluyor:
“Kızılelma yüksek süratle, yüksek hareket kabiliyeti ile gerek yalnız başına gerekse de Milli Muharip Uçak gibi uçaklarla belli bir hava alanında, radarlara daha az görünerek ona verilecek her türlü vazifesi ifa etsin isteniyor. Bunun içerisinde Baykar firması yöneticilerinin yaptığı açıklamalara nazaran hava-hava mühimmatlar, hatta bir makineli top ile hava alanının korunması, gerekirse yüksek performanslı hasım uçaklarla it dalaşına girilmesi dahi var.
ANKA-III’te ise düşman radarlarına tahminen de hiç görünmeden, optik müşahede sistemlerine hiç takılmadan çok uzun aralıklara uçmak, gerekirse belli bir hava alanında çok uzun mühlet kalmak ve verilen misyonu ifa etmek temel gaye. Anka-III bu bakımdan gelişmeye açık, gövdesine entegre ve düşük yayın yapan ya da hiç yapmayan sensörleri ile düşman tarafından çok güç, tahminen de hiç tespit edilemeyecek bir platform olmaya aday.
Aynı halde, düşman hava alanında optik, elektronik keşif ve gözetleme, maksat tespit ve teşhisi, çeşitli mühimmatları ile düşmanın hava alanı içine nüfuz ederek kritik ve değerli gayelerin imhası akla gelen birinci misyon tariflerinden.
Kızılelma’ya nazaran, üstte anlattığım tasarım felsafesi sebebi ile ANKA-III’ün ağır tehdit ortamında dahi düşman radarlarına takılmadan düşman hava alanına gaye değerlendirme yapıp, mühimat salma menzillerine kadar girmesi mümkün olabilir. Bu sessizliği, radar yankısı düşüklüğü ana maksadı ile birtakım performans parametrelerinden bilerek ödün verildiği çok açık.”
ANKA-III çok kritik kabiliyetler kazandıracak
Mevcut koşullarda düşman maksatlarına çok uzun menzilli, karışık yazılımlara sahip, çok değerli ve maksada vardığında imha olan seyir füzeleri ile saldırılıyor. Bunun yerine ANKA-III üzere çok silik bir platformla düşman hava alanının, platformun imkan verdiği ölçüde derinine girerek, burada daha direkt mühimmatlarla saldırmanın mümkün olabileceğini öğreniyoruz.
“Yine muharebe alanının sisi, karmaşası ve hatta misyon planlamasının gereği ile misyona giden birkaç platformun imha olması ise gerektiğinde göze alınabilir. Bu da operasyonel planlamaya büyük bir esneklik getiriyor. ANKA-III bu bağlamda Türk Hava Kuvvetleri’ne F-35 ile edinmeyi hedeflediği bir kabiliyete MMU platformunun hizmete girmesinden evvel kavuşması imkanı sağlayacak” diyor Yıldırım.
Birbirlerine rakip değil ‘tamamlayıcı’ olacaklar
İşte tam da bu noktada ANKA-III ile Kızılelma’nın aslında birbirine rakip değil tersine ‘tamamlayıcı’ olabileceğini anlatıyor Kubilay Yıldırım. Bu kabiliyet şemasının en zirvesinde ise elbet ki Ulusal Muharip Uçak KAAN’ın olduğunu söylüyor.
Başta ABD olmak üzere beşerli ve insansız sistemlerin karma formda, havada operasyonel ve kinetik olarak kullanılmalarına yönelik kavramların gelişim evresinde olduğunu biliyoruz. Yıldırım bu süreci, “Taşa yazılmış, mutlaklaşmış bir doktrin yok. Çeşitli geliştirme ve üretim projeleri ise yeni yeni imzalanmaya başlamış, bu projelerin nereye evrileceği, ne kadar başarılı olabileceği belgisiz. Yani, Türkiye yeniden dünyada bu bahiste trene epey önden bindi. Ağır formda de faaliyetlerine devam ediyor. Bu da katiyetle Türk havacılık ekosistemi için bir şans” cümleleriyle özetliyor.
“Motor ve kritik sistemlerin yerlileşmesi çok önemli”
ANKA-III de Kızılema da nihayetinde birer platform. İki platform da uçuşlu olgunlaştırma testlerine devam ediyor. Kubilay Yıldırım, kritik alt sistemler ve motor sorununa de parantez açıp, kelamlarını şöyle tamamlıyor:
“Bu platformların kâfi kabiliyette ve adette üretilebilmeleri için kesinlikle ki en başta motor üzere uçuş için kritik birçok alt sisteminin de temininin, gerekirse yerlileştirilmesinin kıymeti büyük. Bu bahiste da yer yer birbirine paralel, riski en aza indiren çeşitli çalışmalar yürütülüyor. Bu geliştirme projelerinin de ete kemiğe bürünmesi ile iki platform da gerek sensörleri, otonom ve yarı otonom uçuş denetim kabiliyetleri, vazife planlama ve icra etme konseptleri ile askeri havacılıkta bırakın Türkiye’yi, dünyada dahi çığır açacak düzeyde sistemler olmaya adaylar.
TB-2 ve ANKA ile yaşanan bir süreç vardı… Platformun olgunlaşması, bunun yeni operasyonel konseptlerde kullanılması, buradan çıkarılan dersler ile yeni sensör ve silahların geliştirilip uçan sistemlere entegre edilmesi, bu kazanılan yeni kabiliyetlerin alanda denenerek yeniden yeni operasyonel konseptlerin geliştirilmesi ve bunun en nihayetinde kuvvetlerin birer doktrini haline gelmesi… Artık bu süreci daha gelişmiş sistemlerle bir kere daha yaşayacağız.
Bu bahsettiğimiz süreç son derece kritik. Zira epey meçhul bir coğrafyada yaşıyoruz. TSK’nın hala caydırıcı ve faal kalabilmesi için bu kabiliyetlerin kazanılması hayati değerde.”
