NASA, Ay için yeni bir vakit sistemi geliştirdiğini açıkladı. Beyaz Saray, nisan ayında NASA’dan bu yeni standardı 2026 yılına kadar oluşturmasını istemişti. Bu talebin üzerinden yaklaşık beş ay geçti.
Ajans yakın vakit evvel yaptığı açıklamada, “ABD hükümeti paydaşları, ortaklar ve milletlerarası standart kuruluşları” ile iş birliği yaparak Koordineli Ay Saati (LTC) oluşturacağını duyurdu.
Ay saati neden farklı olmalı?
Ay’ın neden kendi vakit dilimine gereksinim duyduğunu anlamak için Einstein’a bakmak kâfi. Görelilik teorilerine nazaran, vakit, sürat ve yerçekimine nazaran değiştiği için, vakit göksel komşumuzda (daha zayıf yerçekimi nedeniyle) biraz daha süratli ilerliyor. Bu da Ay’daki bir günün Dünya’dakine nazaran 56 mikro saniye daha uzun olmasına neden oluyor. Böylesine küçük bir farkın bile, gelecekte yapılacak hassas uzay vazifelerinde kusurlara neden olabileceği söyleniyor.
Eğer birisi Ay’ın yörüngesinde dönüyorsa, Dünya’da bulunan ve bir gün boyunca göreliliğin tesirlerini telafi etmeyen bir gözlemci, yörüngedeki astronotun gerçekte bulunduğu yerden yaklaşık 168 futbol alanı uzakta olduğunu düşünecektir.
NASA zaman ve standartlar lideri Cheryl Gramling yayımlanan basın bülteninde şu açıklamayı yaptı:
“Işık suratında hareket eden bir şey için 56 mikro saniye, yaklaşık 168 futbol alanı arasını kat etmeye yetecek bir müddettir. Şayet bir astronot Ay’ın yörüngesinde dolanıyorsa ve Dünya’daki bir gözlemci nispilik tesirlerini hesaba katmadıysa, o gözlemci bir gün boyunca yörüngedeki astronotun aslında bulunduğu yerden yaklaşık 168 futbol alanı kadar uzakta olduğunu düşünecektir.”
Nisan ayında Beyaz Saray’ın yayımladığı bir notta, NASA’nın Ticaret, Savunma, Dışişleri ve Ulaştırma Bakanlıkları ile birlikte LTC’nin tanıtımını 2026 yılının sonuna kadar planlaması hedeflendi.
Küresel paydaşlar, bilhassa Artemis Anlaşmaları’na imza atan ülkeler de süreçte rol oynayacak. Muahedeyi imzalayan 43 ülke bulunuyor. Haziran 2024’te Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Türkiye’nin de Artemis ile ilgilendiğini açıklamıştı.
Artemis Mutabakatları: ABD hükümeti ile öteki hükümetler ortasında, uzayda uyulması beklenen normları açıklayan bir dizi bağlayıcı olmayan çok taraflı düzenleme.
NASA’nın Uzay Bağlantı ve Navigasyon (SCaN) programı bu teşebbüsü yönetecek. LTC’nin gayelerinden biri, Mars da dahil, gelecekte başka göksel cisimlere de ölçeklenebilir olması. Vakit standardı, Ay’daki atom saatlerinin yüklü ortalaması ile belirlenecek, lakin bu saatlerin yerleri hala tartışma kademesinde. Bu tıp bir yüklü ortalama, bilim insanlarının Dünya’nın Eşgüdümlü Üniversal Vakit (UTC) hesaplama sistemi ile benzerlik gösteriyor.
NASA, Artemis programı aracılığıyla Ay’a beşerli vazifeler göndermeyi planlıyor.
Eylül 2025’te yapılması planlanan Artemis 2, dört kişiyi Ay’ın etrafında bir geçiş yapacak halde gönderecek. Bir yıl sonra, Artemis 3 astronotları Ay’ın Güney Kutbu yakınlarına iniş yapmayı hedefliyor.
