Bu hususta soru yanıt tekniği ile soru işaretlerini gidermeyi amaçlayan EPDK, “Son Kaynak Tedarik Tarifesi (SKTT) Düzenlemesine Yönelik Bilinmesi Gerekenleri” şöyle anlattı:
1- Özgür Tüketici Kimdir? Son Kaynak Tedariki Kavramı Hür Tüketiciler İçin Ne Söz Eder?
Elektrik piyasasında hür tüketiciler, rastgele bir elektrik tedarik şirketi (tedarikçi) ile ikili mutabakat yaparak elektrik gücünü bu tedarikçiden ortalarında anlaştığı fiyattan/koşullardan alma hakkına sahip olan tüketicilerdir.
Hür tüketicilerin ikili mutabakat ile elektrik gücü tedarik etmemesi (almaması) durumunda ise “bu tüketicilerin elektrik gücünden yoksun kalmamaları için” o bölgede faaliyet gösteren ve son kaynak tedarikçisi olarak isimlendirilen misyonlu tedarik şirketi tarafından elektrik gücü satışı yapılması imkânı bulunmaktadır. İşte bu süreç son kaynak tedariki olarak isimlendirilmektedir.
2. Son Kaynak Tedarik Tarifesi Nedir? Ulusal Tarifeden Farkı Nedir?
Serbest olmayan tüketiciler tedarikçisini seçme ve ikili muahede yapma hakkına sahip değildir ve elektrik gücünü vazifeli tedarik şirketinden ulusal tarife (perakende satış tarifesi) üzerinden almaktadır.
Son kaynak tedariki ile sağlanan elektrik gücü ise son kaynak tedarik tarifesi üzerinden faturalandırılır. Son kaynak tedarik tarifesi, ikili muahedesi bulunmayan özgür tüketicilerin tüketim ölçüsüne nazaran iki farklı halde uygulanmaktadır: Her yıl için belirlenen son kaynak limitinin altında tüketimi olan ve bu kapsamda düşük tüketimli son kaynak tüketicisi olan hür tüketicilere ulusal tarife uygulanmaya devam etmektedir. Son kaynak limitinin üzerinde tüketimi olan ve bu kapsamda yüksek tüketimli son kaynak tüketicisi olan hür tüketicilere ise elektrik gücü maliyetini yansıtan dinamik bir tarife modeli uygulanmaktadır.
3. Son Kaynak Tedarik Tarifesinde Faturamızda Yer Alan Hangi Bedellerde Değişiklik Olmaktadır?
Elektrik gücü için son bedel; etkin güç bedeli, dağıtım (şebeke) bedeli ve vergilerin toplamından oluşmaktadır. Faturalarda etkin güç bedeli ve dağıtım bedeli toplamından oluşan elektrik tüketim bedeli sözü yer almaktadır.
Aktif Güç Bedeli: Elektriğin üretimi ve ticaretiyle ilgili olan faal güç bedeli açısından ulusal tarife ile yüksek tüketimli son kaynak tüketicilerine uygulanan son kaynak tedarik tarifesi ortasında fark bulunmaktadır. Ulusal tarife kapsamında devlet dayanağı uygulanmaktadır.
Dağıtım Bedeli: Elektriğin iletim ve dağıtım sistemi üzerinden tüketiciye ulaştırılmasına ait sınır, trafo üzere şebeke ögelerinin tesis edilmesi, arıza tamirat, bakım üzere şebeke işletim ve yatırım maliyetlerini içermektedir. Dağıtım bedeli birebir abone kümesindeki tüm tüketicilere birebir biçimde uygulanır ve son kaynak tedarik tarifesi ile rastgele bir değişiklik göstermez.
Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi ile Katma Kıymet Vergisi mevcut durumda tüketicilere uygulanmakta olan vergiler olup ilgili kurumlarca bu vergiler düzenlenmektedir.
4. 2025 Yılı İçin EPDK Tarafından Yapılan Son Kaynak Tedarik Tarifesi Düzenlemesi Nasıl Bir Değişiklik Öngörmektedir?
Yapılan düzenleme kısaca 2025 yılı için son kaynak limitinin belirlenmesine yönelik bir adımdır. 2018 yılından bu yana her yıl için abone kümeleri bazında son kaynak limitleri belirlenmiştir. 2018-2024 yıllarını içeren devirde mesken abone kümesi için belirlenen yüksek limitler sonucunda mesken aboneleri düşük tüketimli son kaynak tüketicileri olarak kalmaya devam etmiş ve mesken tüketicilerine ulusal tarife uygulanmıştır.
Yapılan düzenleme sonucunda ise 1/2/2025 tarihinden geçerli olmak üzere 2025 yılı için mesken abone kümesine yönelik son kaynak limiti 5.000 kWh/yıl olarak belirlenmiş olup bu limiti aşan mesken aboneleri yüksek tüketimli tüketici kümesine dâhil edilmiştir.
5. Yapılan Bu Düzenlemeden Etkilenen Mesken Abonelerinin Oranı Nedir?
Ülkemizde şimdiki datalara nazaran mesken abonelerinin sayısı 41 milyon civarındadır. Bu düzenleme sonrası tüketimi yüksek olan yaklaşık 1,2 milyon mesken abonesi, yani tüm mesken abonelerinin yaklaşık %3’ü bu düzenlemeden etkilenecektir.
6. Yapılan Bu Düzenleme İle Bütün Elektrik Abonelerinin Faturaları Artacak Mı?
Alınan karar ile ulusal tarifede rastgele bir değişikliğe gidilmemektedir. Yalnızca yıllık tüketim ölçüsü 5.000 kWh ve üzeri olan ve son kaynak limitini geçen mesken tüketicilerinin ve yıllık tüketim ölçüsü 15.000 kWh ve üzeri olan son kaynak limitini geçen kamu ve özel hizmetler bölümü ile başka sanayi ve aydınlatma abone kümelerinde yer alan tüketicilerin desteklenen kümeden çıkarılarak gerçek maliyetlerden elektrik gücü tedarik etmeleri amaçlanmaktadır.
7. Bir Elektrik Abonesi Hangi Tarihten İtibaren Son Kaynak Tedarik Tarifesi (SKTT) Kapsamına Girecek?
2025 yılı için belirlenen son kaynak limitinin geçerli olduğu 2025 yılı yahut bir evvelki takvim yılı olan 2024 yılında limitin geçilmesi halinde, bu limite erişilen ayı takip eden üçüncü ayın birinci gününden itibaren ikili mutabakat yapmamış olan tüketicilere; yüksek tüketimli son kaynak tüketicileri için hesaplanacak tarife uygulanmaya başlanacaktır. Örnek olarak,
– 25/11/2024 tarihinde okunan sayaçla/düzenlenen faturayla birlikte 2024 takvim yılı tüketimi 5.000 kWh’i birinci sefer aşan bir mesken kullanıcısına 1/2/2025 tarihi,
– 30/12/2024 tarihinde okunan sayaçla/düzenlenen faturayla birlikte 2024 takvim yılı tüketimi 5.000 kWh’i birinci defa aşan bir mesken kullanıcısına 1/3/2025 tarihi,
– 2024 takvim yılı tüketimi 5.000 kWh’in altında olan ve 2/6/2025 tarihinde okunan sayaçla/düzenlenen faturayla birlikte 2025 takvim yılı tüketimi 5.000 kWh’i birinci kere aşan bir mesken kullanıcısına 1/9/2025 tarihi,
– 2024 takvim yılı tüketimi 5.000 kWh’in altında olan ve saatlik okumanın yapılabildiği, 31/7/2025 23:59’da okunan sayaçla/düzenlenen faturayla birlikte 2025 takvim yılı tüketimi 5.000 kWh’i birinci sefer aşan bir mesken kullanıcısına 1/10/2025 tarihi prestiji ile yüksek tüketimli son kaynak tüketicileri için hesaplanacak tarifenin uygulanması gerekecektir.
8. Bir Elektrik Abonesinin SKTT Kapsamından Çıkması Mümkün Mü?
Elbette mümkündür. SKTT kapsamında kalmış, ikili muahede yapmamış bir tüketici; bir takvim yılında yapmış olduğu tüketim takip eden yıl için belirlenmiş limitin altında kalması halinde son kaynak tedarik tarifesi kapsamından çıkar… Hiçbir hak ya da hizmet kaybına uğramaksızın ulusal tarife üzerinden faturalandırılır.
9. Ziraî Faaliyetlerde Bulunan Tüketiciler SKTT Düzenlemesinden Nasıl Etkilenecek?
Tarımsal faaliyetler kümesinde son kaynak limiti değiştirilmemiş olup ziraî faaliyetle uğraşan rastgele bir tüketici bu düzenlemeden etkilenmeyecektir.
10. Mescitler, İbadethaneler, Cemevleri, Dernekler Bu Düzenlemeden Etkilenecek Mi?
Mesken abone kümesinde bulunan kelam konusu özellikteki kullanıcılar bu düzenlemenin dışında tutulmuştur. Ayrıyeten şehit aileleri ve muharip/malul gaziler, köy içme suları, AFAD’a ilişkin süreksiz barınma merkezleri, elektrikle çalışan diyaliz takviye ünitesi, teneffüs aygıtı ve gibisi mahiyette ömür dayanak aygıtlarına bağımlı olan tüketiciler de bu düzenlemenin dışında yer almaktadır.
11. Elektrik Aboneleri Faturalarının Doğruluğunu Nasıl Denetim Edebilir?
EPDK’nın web sitesinde yer alan fatura hesaplama modülü sayesinde fatura denetimi yapılabilmektedir.
Ancak ikili muahede ile güç alan bir tüketici için bu modül üzerinden fatura denetim imkânı bulunmamaktadır. Zira ikili ve ticari nitelikli bir muahedenin kapalılığı kelam hususudur. Fatura hesaplama modülü ile; son kaynak tedariki kapsamında olan ve ikili mutabakat yapmamış tüketicilerin fatura denetimi yapabilmesi mümkündür.
Ayrıyeten bu modül ikili muahede yapmış olan tüketicilerin bu ikili muahedeyi yapmamış olmaları halinde kendilerine uygulanacak olan tarifeyi de görmelerine imkân sağlamaktadır.
Son kaynak tedarik tarifesi ve sistemine uygun olarak hazırlanan ve özgür piyasada saatlik olarak oluşan fiyatları baz alan bu modül kullanılırken tüketim yapılan/sayaç okuma tarihlerinin yanlışsız girilmesi büyük değer taşımaktadır.
12. Hür Tüketicilerin (SKTT’ye Tabi Elektrik Abonelerinin) İkili Mutabakat Yapma Yükümlülüğü/Zorunluluğu Var Mıdır? İkili Muahede Yapmadan Elektrik Tedarik Etmek Mümkün Mü?
İkili muahede yapmak tüketiciler için bir yükümlülük ya da mecburilik değildir. Özgür tüketicilerin ikili muahede ile elektrik gücü tedarik etmemesi durumunda misyonlu tedarik şirketi tarafından bu tüketicilere perakende satış kontratı ile son kaynak tedarik tarifesi üzerinden elektrik gücü satışı yapılmaya devam edilir.
Son kaynak limiti geçilmesine karşın ikili muahede yapılmadığı takdirde o bölgedeki vazifeli tedarik şirketi kelam konusu tüketiciyi otomatik olarak son kaynak tedarik tarifesi kapsamına dahil ederek güç tedariki sağlamaya devam eder.
13. Son Kaynak Tedarik Tarifesi Nasıl Hesaplanır?
Son kaynak tedarik tarifesi hesaplanırken dağıtım bedeli değişmez ve vergiler ulusal tarife hesaplanırken kullanılan tıpkı oranlarda uygulanır. Etkin güç bedeli ise fatura periyodu için gerçekleşen piyasa takas fiyatı ortalaması ve Şuraca öngörülen Yenilenebilir Güç Kaynakları Destekleme Sistemi (YEKDEM) ünite maliyeti ortalaması toplamının, yeniden Şuraca belirlenen katsayı (mesken tüketicileri için %5, öteki tüketiciler için %9,38) ile artırılmasıyla hesaplanır.
14. Özgür Tüketiciler İkili Mutabakat Yaparken Avantajlı Tarifelerden Yararlanabilir Mi?
Elektrik tedarik şirketleri ikili kontrat imzaladıkları hür tüketicilere avantajlı tarifeler sunabilmektedir. Bu durum kontratın tarafları ortasında belirlenir, kayıt altına alınır ve ticari bir kontrat niteliği kazanır. Ayrıyeten Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği’nde özgür tüketicilerin yapacakları ikili muahede öncesi tedarikçiler tarafından bilgilendirilmesini sağlamak üzere Fiyat Karşılaştırma Tabloları düzenlenmiştir. Bu tablolar sayesinde tüketiciler, perakende satış tarifesi yahut son kaynak tedarik tarifesi ünite bedellerini ve tedarikçiler tarafından ikili muahede kapsamında önerilen ünite bedeli karşılaştırabilme ve kendilerine sunulan indirim oranını görebilme imkanına sahiptir.
Öte yandan Güç Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) tarafından, tüketici ve tedarikçilerin teklif ve mutabakatlarını yapabileceği yeni bir sistem oluşturulmuştur. Bu sistemin, güç piyasasında şeffaflık ve rekabetin artırılmasına kıymetli katkılar sağlaması hedeflenmektedir.
