Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 11 yıl ortanın akabinde 22 Nisan’da Bağdat ve Erbil’e yapacağı ziyaretin kritik gündemlerinden biri Basra Körfezi hinterlandını Türkiye üzerinden Avrupa’ya açacak Kalkınma Yolu Projesi.
Orta Doğu’nun en büyük limanı olması hedeflenen ve 2025’te tamamlanması planlanan Irak’ın güneyindeki Basra kentinde yer alan Büyük Fav Limanı’nın inşası tüm süratiyle sürüyor.
Kalkınma Yolu Projesi’nin birinci ayağı olan liman, tıpkı vakitte Fırat ve Dicle ırmaklarının denize dökülmeden evvel birleştiği Şattülarap’ın ağzında yer alıyor.
Limandan başlayarak Divaniye, Necef, Kerbela, Bağdat ve Musul’dan geçerek Türkiye hududuna uzanacak demir yolu ve kara yolu çizgilerini ihtiva eden projenin, Türkiye sonundan Mersin Limanı’na erişim sağlaması ve karayoluyla İstanbul üzerinden Avrupa’ya ulaşması öngörülüyor.
Projenin geçtiği güzergahın dizaynını PEG Infrastructure isimli İtalyan şirketin yürüttüğü Kalkınma Yolu, Musul’dan sonra Ovaköy üzerinden Türkiye’ye giriş yapacak.
BÖLGESEL TRANSİT MERKEZİ OLMA HEDEFİ
Büyük Fav Limanı’nı 1200 kilometre uzunluğundaki demir yolu ve otoyollarıyla Türkiye hududuna bağlayacak proje bölgesel ticaret açısından yeni bir kapı aralayacak.
Başlangıçta “Kuru Kanal” olarak isimlendirilen lakin Mart 2023’te Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin Ankara ziyaretinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yaptığı görüşmede “Kalkınma Yolu” tabirinin kullanılmasıyla ismi değişen proje, Irak’ta petrol dışı sürdürülebilir iktisadın de temeli olarak niteleniyor.
Irak ile Türkiye, proje vasıtasıyla Asya ve Avrupa ortasındaki seyahat müddetini kısaltmayı ve transit merkezi olmayı amaçlıyor.
Orta Doğu’nun en büyük konteyner limanı olarak bilinen Dubai’deki 67 rıhtımlı Cebel Ali’yi geride bırakması öngörülen ve 90 rıhtım kapasitesine sahip olan Büyük Fav Limanı’nın 2025’te tamamlanması planlanıyor.
Limandan Türkiye sonuna ulaşacak Kalkınma Yolu Projesi, Çin’in İpek Yolu direkt Irak’tan geçmediği için mümkün bölgesel çatışma ve savaş durumlarında alternatif seçeneklerden biri.
Projenin, Çin ile Avrupa ortasındaki arayı, Süveyş Kanalı’ndan geçen deniz yoluna göre kısaltarak vakit ve maliyetten tasarruf sağlaması bekleniyor.
Kalkınma Yolu Projesi tamamlandığında, Ümit Burnu’ndan yaklaşık 45, Kızıldeniz’den yaklaşık 35 günde yapılan nakliyelerin 25 günlük bir müddette yapılabileceği iddia ediliyor.
Otoyol, demir yolu, güç nakil ve bağlantı sınırlarını içeren ve 2028, 2033 ve 2050 olarak belirlenen üç basamakta tamamlanması planlanan proje, Avrupa’dan Körfez ülkelerine kadar geniş bir bölgeyi etkileyecek.
Türkiye ile Irak ortasındaki ticaret hacminin 24 milyar doları aştığı dikkate alındığında projenin sunacağı potansiyel iş etrafını umutlandırırken, proje tamamlandığında paydaş bütün ülkelerin önemli ekonomik yarar görmesi bekleniyor.
TÜRKİYE İLE IRAK ORTASINDA “BAKANLAR KONSEYİ” KURULUYOR
Türkiye ile Irak yetkililerinin Kalkınma Yolu Projesi konusunda yakın ve ağır bir çalışma yürütüyor.
Irak hükümetince 27 Mayıs 2023’te başşehir Bağdat’ta Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu komşu ülkeler ve Körfez bölgesinden temsilcilerin iştirakiyle düzenlenen Kalkınma Yolu Konferansı’nda konuşan Irak Başbakanı Sudani, projenin istihdam, finansal kaldıraçlar ile gayrisafi ulusal hasılanın bedelinin artmasıyla güçlü bir iktisat tesis edilmesi yolunda realiteyi değiştireceğini söyledi.
O periyottan bu yana Ankara ile Bağdat ortasında proje konusunda her kademeden ağır bir temas trafiği mevcut. Bilhassa Dışişleri Hakan Fidan’ın Ağustos 2023’teki Irak çıkarmasının kıymetli bir ayağı da Kalkınma Yolu Projesi oldu.
Son bir yıllık süreçte iki ülke ortasında Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu ve Iraklı mevkidaşı Rezzak Müheybes es-Sadavi başta olmak üzere pek çok kademede ziyaretler ve karşılıklı değerli adımlar atılırken, iki ülkenin Ulaştırma Bakanlıkları ortasında işbirliklerini geliştirecek teknik görüşmeler de yapıldı. Bu kapsamda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, TÜRASAŞ AŞ ve TCDD Teknik AŞ yetkilileri ile Irak Cumhuriyeti Demiryolları heyeti ortasında Ağustos 2023’te teknik toplantılar yapıldı.
Ekim 2023’te de Türkiye, Irak, BAE ve Katar’ın demir yolu yönetimlerinin genel müdürler seviyesindeki temsilcileri Ankara’da bir ortaya geldi.
Ayrıca, 17-18 Ocak tarihlerinde Irak Cumhuriyeti Demiryolları temsilcileri ve projenin müşavir firması PEG’in mühendisleri Ankara’da Türk yetkililerle toplantı gerçekleştirdi. Taraflar görüşmelerde Ovaköy-Fişhabur’daki kara ve demir yolu hudut geçiş noktasının yeri konusunda mutabık kalındı.
Irak ve Türkiye ortasında mevzuya ait ağır ziyaretler sürerken, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu 12 Nisan’da Kalkınma Yolu Projesi kapsamında Türkiye ile Irak ortasında çalışmaların hızla devam ettiğini belirterek, “Bakanlar Kurulu’na misal bir sistem kurma kararı aldık.” tabirlerini kullandı.
Ankara, Türkiye ve Irak ortasında kurulacak konseye Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar’ın da yer almasını istiyor.
“KALKINMA YOLU PROJESİ’NİN BAŞ AKTÖRLERİ TÜRKİYE, BAE VE IRAK”
Türkiye ve Irak ortasında “yeni İpek Yolu” olması hedeflenen projenin, Irak hükümetinin tek başına yüklenemeyeceği 17 milyar dolarlık devasa bir maliyeti bulunuyor.
Bu nedenle Türkiye, Körfez ülkeleri ve Çin’in, projenin finansmanına ve tamamlanmasına katkısı bekleniyor.
Nitekim şubat ayında BAE ziyareti esnasında mevzuya ait temaslarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “(Kalkınma Yolu Projesi ) Bahsin baş aktörleri Türkiye, BAE ve Irak. Bu yol, bölgemizin yeni bir İpekyolu haline gelecek, bölgesel barışa da hizmet edecek.” istikametindeki tabirleriyle bölgesel aktörlerin projenin paydaşı olacağı bildirisi vermişti.
Dışişleri Bakanı Fidan da 13 Eylül 2023’te Irak, BAE, Türkiye ve Katar’ın proje konusunda ağır görüşmeler içerisinde olduğunu söylemişti.
Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin, mart ayında AA muhabirine yaptığı açıklamada, projeyle ilgili Türkiye ile güzel bir görüşme içerisinde olduklarını ve büyük finansmana gereksinim duyulduğundan çeşitli ülkelerin projeye yatırım yapmaya katılabileceğine dikkati çekerek, projeye yatırım yapmayı düşünen Körfez ülkelerinin olduğunu kaydetmişti.
KALKINMA YOLU PROJESİ İÇİN 320 KİLOMETRELİK OTOYOL PLANLANDI
Kalkınma Yolu Projesi’nde Türk ve Irak hükümetleri, devam eden çalışmalara ek olarak 23,8 milyar dolarlık yatırım yapacak. Türkiye, bu yatımları demir ve kara yolları için gerçekleştirecek.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Kalkınma Yolu Projesi kapsamında yürüttüğü çalışmalarla ülkeden geçen 2 bin 88 kilometrelik demir yolu kontağı için 615 kilometrelik yeni çizgi, 1912 kilometrelik kara yolu koridoru içinse 320 kilometrelik yeni otoyol yatırımı planladı.
Söz konusu demir yolu ağının 439 kilometresi mevcut durumda iken 1034 kilometresi devam ediyor, 615 kilometresi ise planlanıyor. Planlanan demir yolu ağları Gaziantep-Ovaköy ortasında bulunuyor. Bu demir yolu için 5,8 milyar dolarlık yatırım yapılacak.
Proje kapsamında ülkeden geçen kara yolu 1912 kilometre olacak. Kelam konusu kara yollarının 1592 kilometresi mevcut durumda bulunurken, 320 kilometresi için planlama yapıldı. Şanlıurfa-Ovaköy ortasında planlanan kara yolunun yatırım meblağı 2 milyar dolar olarak öngörülüyor.
