İçinde bulunduğumuz periyot ve sonrası tarih kitaplarında yer alacaksa 21 Şubat 2024 tarihi hiç elbet en değerli başlıklardan biri olacak. Türkiye’nin yarım asrı geçkin bir müddet sonra kendi imkanlarıyla ürettiği birinci muharip savaş uçağı KAAN bu tarihte gökyüzüyle buluştu.
Şüphesiz bu uçuş birinci olması açısından son derece değerli… Lakin asıl meydan okuma belirli ki bundan sonra başlıyor. KAAN sadece savunma sanayii üzerinden ele alınabilecek bir proje değil. Askeri, ekonomik, politik ve hatta sosyolojik sonuçları olabilecek bir iş.
Bugünlerde en çok merak edilen sorulardan biri olan ”KAAN uçtu. Pekala artık ne olacak?” sorusunu ve üstte bahsettiğimiz olası sonuçları Savunma Sanayii Araştırmacısı Kubilay Yıldırım ile konuştuk.
2010 yılından bu yana devam eden bir süreç var
Yıldırım öncelikle projeyi yakından takip etmeyenler için de kimi satırbaşları veriyor. Her ne kadar son yıllarda Milli Muharip Uçak ya da KAAN ismini daha sık duyduysak da aslında projenin birinci defa 2010 yılında gündeme alındığını öğreniyoruz. O yıl düzenlenen Savunma Sanayii İcra Komitesi’nde Türkiye’nin yerli/milli imkanlarla bir savaş uçağı üretmesi karara bağlanmış.
Sonrasındaki gelişmeleri ”Aslında bu süreçte Türkiye iki fazı tamamladı” diyerek özetliyor Yıldırım. Birinci olarak İsveçli SAAB, TUSAŞ ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın ilgili dairesinin el birliğiyle KAAN’ın kavramsal tasarımı tamamlanmış.
İlk evvel KAAN’ın kavramsal tasarım süreci tamamlandı
‘Kavramsal tasarım’ sorununu biraz açmasını istiyoruz Yıldırım’dan… ”Yani uçağın ne yapması gerektiği, hangi menzile, hangi süratte, hangi yükü taşıması gerektiği, ne üzere özelliklere sahip olması gerektiği hususları bir mühendislik çalışması ile ele alındı. Bu beklentilerden bir parametreler kümesi ortaya çıktı” diyor.
Bunu bir arabanın katalog datalarına benzetiyor… ”Bu otomobil şu kadar beygirde, şu kadar yakıt tüketir, otomatik viteslidir, bir depo akaryakıtla size şu kadar eşya ve yolcu ile buraya taşır, bagajına çocuğun bisikleti, bir orta uzunluk valiz ve bebek arabası tıpkı anda sığar ya da sığmaz… Bu tablo belirlendi” örneğini veriyor.
KAAN’ın gövde tasarım süreci nasıl başladı?
İkinci faz ise üstte bahsi geçen isteklerin ete kemiğe bürünmesiyle başlamış. Makul hareketleri rahatlıkla yapabilecek, öte yandan da radar izi mümkün olduğunca düşük olacak, içine de planlanan iki motor sığacak bir uçak gövdesi tasarlamak için kollar sıvanmış.
”Tasarım az çok netleştikten sonra ise TUSAŞ birinci prototipin modül üretimlerine başladı” bilgisini veriyor Yıldırım ve devam ediyor:
”Gördüğümüz ve uçuş yapan KAAN uçağı da bu birinci prototip. Aslında uçması beklenmeyen, yerdeki birtakım işlev testleri için kullanılması planlanıyordu. Lakin daha sonra uçuşlu testlere de başlayabilmek için bir ölçü elden geçirildi ve dün prestiji ile de birinci defa koşup teker kesti.
İlk uçuş elbette ki hem biz hem paydaşlar hem de projenin emektarları için son derece sembolik. Fakat duygusal manasının çok ötesinde birçok mühendislik bagajı da var. Bu birinci uçuş sayesinde uçağın denetim ve uçuş karakteri, yetenekleri, aerodinamik başarımı uçağın tasarımı sırasında kullanılan modelleme ve simülasyon altyapısı, varsayımları ile karşılaştırılmaya başlanacak.
Bu uçuşta uçak üzerindeki 10 bin civarı bilgi izlendi, toplandı ve tasarım takımına aktarıldı. Bunun sonucunda şunu görebileceğiz; uçak tasarladığımız üzere uçtu mu, beklediğimiz üzere davrandı mı?
Test uçuşları bir müddet sonra uçağın sonlarını zorlar hale gelecek. Epey süratli kalkış, hızlı iniş, yan rüzgarlar, uçuşun pistte iptal edildiği prosedürler denenecek. Bunların emniyetle yapılması için paraşüt mecburî. Dünkü uçuş sonrası dikkatli gözler uçağın ardında açılan paraşütü de görmüştür. Paraşütün açılması ve uçağı durdurması süreci de sınanmış oldu.”
KAAN’ın yeni yol haritası nasıl olacak?
Uçuştan sonra en çok merak edilen hususlardan biri de ‘şimdi ne olacak?’ sorusunun karşılığıydı. Toplanan dataların kıymetine değiniyor Kubilay Yıldırım. Tahminen kimi tasarım değişiklikleri de yapılarak süratle ‘Kritik Tasarım Kıymetlendirme Süreci’ne geçileceğini sonra onun da tamamlanıp, birden çok prototiple test uçuşlarının süratle devam edeceğini söylüyor.
”Artık daha yüksek irtifada, daha yüksek hızlarda, daha keskin hareketler denenmeye başlayacak” cümlesini kurup, “Bu süreçte binlerce saat uçuş, birden çok test uçağı ile gerçekleştirilecek. Uçakların üzerindeki sistemler daima gelişecek ve en son konfigürasyona en yakın haline gelecek. Tekrar yerli silah sistemleri yerli aviyonikler, misyon sistemleri yavaş yavaş test uçaklarına entegre edilecek. Çok ağır, dev bir takımın dahil olduğu, hayli karmaşık bir test ve olgunlaştırma sürecinin startı dün verilmiş oldu.”
KAAN ne vakit envantere girecek?
Bu sorunun yanıtı farklı dinamiklere nazaran aslında değişiyor. Zira bizim envanterde birinci göreceğimiz KAAN ile uçağın aşikâr bir mühlet sonra evrileceği KAAN ortasında önemli farklar olacak. Kubilay Yıldırım ”KAAN projesindeki muradımız dünyadaki emsallerinden geri kalmayan bir 5. jenerasyon savaş uçağına kavuşmak” dedikten sonra devam ediyor…
”5. kuşak hava savaşının kritik birkaç konusu var… Düşük görünürlük, tüm sistemlerin bir ağ mantığında çalışması, uçağın kendi üzerindeki sensörlerden ve dışarıdan gelen bilgileri yoğurup, yorumlayıp buna nazaran karar düzenekleri önermesi.
Aslında bir çeşit ‘bilgi otomasyonu’ denebilir. Bunun başarılabilmesi için AESA tipi radarlar üzere son derece gelişmiş sensörler üretmek ve uçağa entegre etmek gerekiyor. Yeniden birebir vakitte uçaklar hem birbiriyle hem farklı platformlarla ‘konuşmak’ durumunda. Yalnızca konuşmak da yetmez. Yüksek hacimli data paylaşmasını sağlayacak ulusal ve kriptolu veribağları geliştirilmesi gerekiyor. Bunlar çok uzun soluklu, çok güç ve dünyadaki teknolojinin en uç noktalarındaki işler.
Bu sistemlerin ise bir platforma entegre edilebilmesi için en başta o sensörlerin, silahların hakkını verecek bir uçak gerekiyor. KAAN işte tam olarak o uçak. Evet, KAAN 5. kuşak uçaklardan beklenen birtakım özelliklere şimdi ulaşmış değil. Fakat bu haliyle dahi Türk Hava Kuvvetleri’nde mevcut F-16’lardan çok daha yüksek bir kabiliyet sunacak.”
“Yeni bir doktrin geliştirilmesi gerekiyor”
Kubilay Yıldırım’ın anlattıklarından ve kamuoyuna yansıyan birtakım açıklamalardan, şimdilik Blok-10 diyebileceğimiz daha kısıtlı imkanlara, ABD’den alınan motorlara sahip birinci uçakların envantere girmesini beklemek yanlış olmaz. Yıllar içerisinde kritik gelişmeler kat edildikçe Blok-20, Blok-30 üzere güncellemelerle müsabakamız yüksek ihtimal.
Burada bir parantez açıyor Yıldırım ve ”Önemli hususlardan biri de Hava Kuvvetleri’nin bir an evvel yerli silah sistemleri ve sensörler ile KAAN’ı envanterine katıp bununla doktrin ve operasyonel kavramlar geliştirmesi. Bu ne kadar süratli olabilirse KAAN projesine o kadar süratli ve ağır geri bildirimde bulunabilirler” diyor.
KAAN yabancı ülkeler için ne manaya geliyor?
Haberin başında da bahsettiğimiz üzere KAAN’ın altın değerinde bir dış politika enstrümanı olarak kıymetlendirmek de mümkün. Kubilay Yıldırım da bu gerçekliğe işaret ediyor.
