Ötanazi, çoklukla “merhamet öldürme” olarak isimlendirilen ve dünya genelinde epeyce tartışmalı ve hassas bir husustur. Bu terim, terminal hastalık yahut şiddetli ağrı üzere durumlarda, bir kişinin acılarını hafifletmek hedefiyle hayatını sonlandırmayı içerir.
ÖTANAZİYİ ANLAMAK
Ötanazi, Yunanca “iyi” manasına gelen “eu” ve “ölüm” manasına gelen “thanatos” sözlerinden türetilmiştir. Formül ve isteğe nazaran farklı cinslere ayrılır.
1. İstekli Ötanazi: Bu cins ötanazi, uzman bir kişinin, hayatını sonlandırmak için istekli ve şuurlu bir karar vermesi durumunda gerçekleşir. Çoklukla, acı çeken kişinin bir ileriye dönük talimat yahut hayat iradesi yoluyla bu talebini tabir etmesiyle gerçekleştirilir.
2. Gönülsüz Ötanazi: Bu ötanazi tipi, bireyin açık isteği olmadan gerçekleştirilir, çoklukla koma yahut önemli bilişsel bozulma üzere nedenlerle bu rızayı veremediği durumlarda uygulanır. Son derece tartışmalı olup çoklukla etik dışı ve yasadışıdır.
3. Etkin Ötanazi: Etkin ötanazide, hastanın vefatına neden olan belli bir hareket gerçekleştirilir, örneğin ölümcül bir doz ilaç verilmesi üzere. Bu, hayatı sürdürme tedavilerinin kesilmesi yahut geri çekilmesini içeren pasif ötanaziden ayrılır.
4. Pasif Ötanazi: Bu çeşit, ömrü uzatan tıbbi tedavilerin durdurulmasını içerir ve kişinin doğal olarak ölmesine müsaade verilir. Örneğin, ömür takviye makinelerinin kapatılması yahut ilaçların kesilmesi üzere.
ETİK VE AHLAKİ DÜŞÜNCELER
Ötanazi etrafındaki etik tartışmalar, hayatın pahası, özerklik ve tıbbi profesyonellerin rolü etrafında döner.1. Özerklik
: Destekleyiciler, bireylerin, dayanılmaz acılarla karşılaştıklarında nasıl öleceklerine karar verme hakkına sahip olduğunu savunurlar. Ötanazinin, hastanın hayat sonu kararlarında özerklik ve onurunu müdafaa ismine değerli olduğunu düşünürler.
2. Hayatın Kutsallığı: Ötanazi zıtları, hayatın kutsallığını savunarak, hayat almanın, şartlar ne olursa olsun, ahlaki ve etik olarak yanlış olduğunu savunurlar. Berbata kullanım potansiyeli ve gönülsüz ötanaziye kayma riskleri konusundaki tasalarını lisana getirirler.
3. Tıbbi Profesyonellerin Rolü: Tıbbi profesyonellerin ötanazideki rolü de tartışmalıdır. Kimileri bunu şefkatli bakımın bir modülü olarak görürken, öbürleri “zarar vermeme” unsuruna karşıt olduğunu düşünür.
ÖTANAZİNİN YASAL OLDUĞU ÜLKELER
Ötanazi ve yardımlı intihar maddeleri dünya genelinde büyük farklılıklar göstermektedir. İşte makul ötanazi tiplerinin yasal olarak müsaade verildiği birtakım ülkeler: 1. Hollanda: Hollanda, 2002 yılında katı şartlar altında ötanazi ve yardımlı intiharı yasallaştıran birinci ülke oldu. Kanun, hastanın dayanılmaz acılar çekmesi, düzgünleşme mümkünlüğünün bulunmaması ve talebin istekli ve yeterli düşünülmüş olması gerektiğini kural koşar. 2. Belçika: Belçika, 2002 yılında ötanaziyi yasallaştırdı ve yasalar Hollanda’ya misal. Yetişkinler ve muhakkak şartlar altında reşit olmayanlar için müsaade verilir ve dayanılmaz fizikî yahut ruhsal acı çekilmesi durumunda uygulanır. 3. Kanada: Kanada, 2016 yılında, önemli ve geri dönüşümsüz bir tıbbi durumu olan ve mevti makul biçimde öngörülebilir olan yetişkinler için tıbbi yardımla mevt (MAID) uygulamasını yasallaştırdı. Kanun, hem ötanazi hem de doktor yardımlı intiharı içerir. 4. İsviçre: İsviçre’de ötanazi açıkça yasal olmasa da, kişinin bencil olmayan nedenlerle yardım etmesi durumunda yardımlı intihara müsaade verilmektedir. Ülke, “intihar turizmi” olarak bilinen, yabancıların yardımlı intihar için İsviçre’ye seyahat ettiği bir yer olarak bilinir. 5. Lüksemburg: Lüksemburg, 2009 yılında Hollanda ve Belçika’dakine emsal şartlar altında ötanazi ve yardımlı intiharı yasallaştırdı. 6. Kolombiya: Kolombiya Anayasa Mahkemesi, 1997 yılında ötanaziyi cürüm olmaktan çıkardı, fakat uygulama protokolleri lakin son yıllarda oluşturuldu. Uygulama, makul şartlar altında, örneğin terminal hastalık ve dayanılmaz ağrı durumlarında mevcuttur. 7. Yeni Zelanda: Yeni Zelanda, 2020 yılında terminal hastalar için ötanaziye izin veren Yaşam Seçimi Yasasını kabul etti.
