Şizofreni ekseriyetle genç yetişkinlik devrinde ortaya çıkarak, gerçeklikten kopma, fikir bozuklukları, duygulanım değişiklikleri ve davranış meseleleri üzere çeşitli semptomlara neden olabilir. Belirtiler çoklukla şahıstan bireye değişmekle birlikte, şizofreninin yaygın semptomları ortasında işitme yahut görme üzere duyusal yanılsamalar (hallüsinasyonlar), mantıksız fikirler yahut niyet bozuklukları, paranoid kanılar, duygulanım değişiklikleri, fonksiyonellikte azalma ve toplumsal çekilme bulunur.
ŞİZOFRENİ NEDİR?
Şizofreni, çoklukla karmaşık bir psikiyatrik bozukluktur ve gerçeklikten kopma, niyet bozuklukları, duygulanım değişiklikleri ve davranış meseleleri üzere semptomlara neden olabilir. Şizofreni, çoklukla ergenlik yahut erken yetişkinlik devrinde ortaya çıkar, lakin rastgele bir yaşta ortaya çıkabilir.
Şizofreninin nedeni bilinmemekle birlikte, genlerin ve etrafın bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Şizofreni tedavisi yoktur, fakat ilaç ve psikoterapi semptomları yönetmeye ve hastaların üretken bir ömür sürmelerine yardımcı olmaya yardımcı olabilir.
ŞİZOFRENİ BELİRTİLERİ NELER?
Şizofreninin belirtileri bireyden şahsa değişebilir, fakat yaygın semptomlar ortasında şunlar bulunabilir:
Hallüsinasyonlar: Gerçekte olmayan duyuları deneyimleme, örneğin işitmekte olduğunu düşündüğü sesleri duyma.,
Düşünce bozuklukları: Anlamsız yahut karışık fikirler, mantıksız inançlar yahut niyetlerin birbirine bağlanamaması.
Duygulanım değişiklikleri: Ani ve istikrarsız duygulanım değişiklikleri, hislerin sözünde zorluk.
Sosyal çekilme: İlgi ve etkileşimden kaçınma, toplumsal aktivitelere katılmama.
Konuşma bozuklukları: Anlaşılması güç, sistemsiz yahut bilinmeyen konuşma şekli.
Paranoya: Kişinin etrafındakiler hakkında yanlış inançlar yahut güvensizlik hisleri.
İşlevsellikte azalma: Günlük hayat aktivitelerinde problemler, iş yahut okul performansında düşüş.
ŞİZOFRENİ NEDEN OLUR?
Şizofreninin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genlerin ve etrafın bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir.
Genetik faktörler: Şizofreniye yakalanma riskini artıran bir dizi gen vardır. Ailesinde şizofreni hikayesi olan şahıslarda hastalığa yakalanma riski daha yüksektir.
Çevresel faktörler: Şizofreniye yakalanma riskini artırabileceği düşünülen bir dizi çevresel faktör vardır. Bu faktörler şunları içerir:
Doğum öncesi komplikasyonlar: Doğum sırasında oksijen eksikliği yahut annenin hamilelik sırasında enfeksiyon geçirmesi üzere doğum öncesi komplikasyonlar şizofreni riskini artırabilir.
Erken çocukluk travması: Çocukluk periyodunda istismar, ihmal yahut şiddete maruz kalmak şizofreni riskini artırabilir.
Beyin enfeksiyonları: Beyin enfeksiyonları şizofreni riskini artırabilir.
Bazı maddeler: Uyuşturucu ve alkol kullanımı şizofreni riskini artırabilir.
Şizofreninin beyinde nasıl ortaya çıktığına dair birden fazla teori vardır:
Dopamin hipotezi
: Bu teoriye nazaran, şizofreni beynin dopamin ismi verilen bir kimyasal habercinin çok aktivitesinden kaynaklanır.
Glutamat hipotezi: Bu teoriye nazaran, şizofreni beynin glutamat ismi verilen bir kimyasal habercinin dengesizliğinden kaynaklanır.
Beyin yapısı ve işlevi: Şizofreni hastalarında beynin yapısında ve fonksiyonundan sorumlu olan birtakım değişiklikler gözlemlenmiştir.
Araştırmacılar şizofreninin nedenini daha âlâ anlamak için çalışmalarına devam etmektedir. Bu çalışmalar, hastalığın daha tesirli bir halde tedavi edilmesine ve önlenmesine yardımcı olabilir.
ŞİZOFRENİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Şizofreni tedavisinin temelini ilaç tedavisi oluşturur. Şizofreni tedavisinde kullanılan ilaçlar antipsikotik ilaçlar olarak isimlendirilir. Antipsikotik ilaçlar beyindeki dopamin ismi verilen kimyasal unsurun tesirini azaltarak semptomları denetim altına almaya yardımcı olur.
Şizofreni tedavisinde kullanılan antipsikotik ilaçlar iki kümeye ayrılır:
Tipik antipsikotikler
: Halüsinasyonlar ve sanrılar üzere müspet semptomları tedavi etmede tesirlidir.
Atipik antipsikotikler: Tipik antipsikotiklere ek olarak negatif semptomları da tedavi etmede tesirli olabilir.
Antipsikotik ilaçlar ekseriyetle tablet yahut enjeksiyon formunda uygulanır. İlaç dozunun ayarlanması, hastanın semptomlarına ve yan tesirlere nazaran doktor tarafından yapılır.
Psikoterapi de şizofreni tedavisinde değerli bir rol oynar. Psikoterapi, hastalara semptomlarını yönetmeyi, gerilimle başa çıkmayı ve toplumsal marifetlerini geliştirmeyi öğretmeye yardımcı olabilir.
Şizofreni tedavisinde kullanılan başka usuller şunlardır:
Psikososyal rehabilitasyon
: Hastaların iş bulmalarına, eğitim almalarına ve bağımsız bir hayat sürmelerine yardımcı olmak için tasarlanmış programlar.
Aile terapisi: Hastanın ailesinin hastalığı daha güzel anlamasına ve hastaya nasıl dayanak olabileceklerini öğrenmelerine yardımcı olmak için tasarlanmış terapi.
Destek grupları: Emsal tecrübeler yaşayan öbür beşerlerle temas kurmak ve tecrübelerini paylaşmak için hastalara bir platform sunar.
Şizofreni tedavisinin maksadı semptomları denetim altına almak, hastaların fonksiyonelliğini ve hayat kalitesini güzelleştirmektir. Erken teşhis ve tedavi, hastaların üretken ve tatmin edici bir ömür sürmelerine yardımcı olabilir.
Şizofreni tedavisinde değerli olan noktalar şunlardır:
Düzenli ilaç kullanımı: İlaçların tertipli olarak kullanılması semptomların denetim altında tutulması için çok değerlidir. Psikoterapiye katılım: Psikoterapi, hastalara semptomlarını yönetmeyi ve toplumsal maharetlerini geliştirmeyi öğretmeye yardımcı olabilir. Ailenin desteği: Ailenin dayanağı, hastaların düzgünleşme sürecinde değerli bir rol oynar. Stres idaresi: Gerilim, şizofreni semptomlarını tetikleyebilir yahut şiddetlendirebilir. Hastalar gerilimi yönetmeyi öğrenmelidir. Sağlıklı bir hayat tarzı: Sağlıklı beslenme, sistemli antrenman ve kâfi uyku, hastaların genel sıhhatlerini ve yeterliliklerini düzgünleştirmeye yardımcı olabilir. Şizofreni kronik bir hastalıktır, lakin tedavi ile denetim altına alınabilir. Hastalar tedaviye uydukları ve sağlıklı bir hayat stili sürdürdükleri takdirde üretken ve tatmin edici bir hayat sürebilirler. Şizofreni tedavisi hakkında daha fazla bilgi için bir psikiyatri uzmanına yahut ruh sıhhati uzmanına danışabilirsiniz.
