Bugüne kadar birçok bilim insanı tarafından antik dünyanın birinci analog bilgisayarı olarak tanımlanan Antikythera Düzeneği, Yunanistan açıklarında 1901 yılında bir gemi enkazında keşfedilmişti.
Bronzdan yapılmış ve ayakkabı kutusu büyüklüğündeki bu aygıt, tarihin en sofistike mekanik düzeneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Aygıtın, Güneş, Ay ve gezegenlerin gökyüzündeki pozisyonlarını kestirim edebildiği düşünülüyordu.
Yaklaşık 40 dişliden oluşan karmaşık bir sistemle çalıştığı belirtilen düzenek, bir kol yardımıyla manuel olarak işletiliyordu.
Ancak Arjantin’deki Mar del Plata Ulusal Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu yaygın görüşe meydan okuyan yeni bir çalışma yayımladı. Yapılan simülasyonlara nazaran, düzeneğin iç yapısında yer alan dişlilerin formu ve sistemi, çalışmayı imkânsız hale getirecek kadar yanlışlı olabilir.
Araştırmacılar, aygıtın muhtemelen daima olarak sıkıştığını ve bu nedenle bilimsel bir araç olarak kullanılmasının mümkün olmadığını savunuyor.
BİLİMSEL BİR ARAÇ MI, ZEKİCE TASARLANMIŞ BİR OYUNCAK MI?
Araştırmacılar, simülasyonlarında düzeneğin dişlilerindeki üçgen biçimindeki girinti ve çıkıntıların, dönüş sırasında hızlanma ve yavaşlamaya sebep olduğunu tespit etti. Bu da hem düzgün bir hareketin önüne geçiyor hem de sistemin genel işleyişini bozan yanlışlara neden oluyordu.
Özellikle küçük kolun çevrilmesiyle başlayan hareketin dişlilerde tıkanmaya yol açtığı, bu türlü bir yapının uzun müddetli ve hassas gözlemsel gayelere hizmet edemeyeceği belirtiliyor.
Bu doğrultuda bilim insanları, Antikythera Mekanizması’nın, fonksiyonellikten çok görsel ve teknik olarak etkileyici bir “oyuncak” olabileceğini öne sürüyor. Hatta bu aygıtın, varlıklı bir ailenin çocuğu için yapılmış mekanik bir şov aracı olabileceği ihtimali de lisana getiriliyor.
“BU SEVİYEDE ZANAATKARLIK BOŞA HARCANMIŞ OLAMAZ”
Ancak araştırmacılar, aygıtın fonksiyonsuz olduğuna dair bulgulara karşın, bu kadar karmaşık bir yapının sadece cümbüş hedefiyle tasarlanmış olmasının da çelişkili bir durum oluşturduğunu kabul ediyor.
Çünkü Antikythera Mekanizması’nın imalinde kullanılan bronz materyal, periyodun en bedelli metalleri ortasında yer alıyor ve bu kadar hassas bir mühendislik eserinin sadece bir “oyuncak” olarak tasarlanmış olması akıllara yeni sorular getiriyor.
EKSİK KESİMLER YORUMLARI SINIRLANDIRIYOR
Bugüne kadar bu tıpta öteki bir örneği bulunamayan ve yalnızca üçte birlik kısmı günümüze ulaşan Antikythera Sistemi’nin kimi modüllerinin büsbütün kaybolmuş olabileceği de belirtiliyor.
Dolayısıyla bugünkü tahlillerin, eksik bilgiler ışığında yapılmış yorumlar olduğu ve çok katılık taşımadığı vurgulanıyor. Çalışmayı yapan grup, elde ettikleri sonuçların “temkinli yorumlanması gerektiği” ikazında bulunarak, daha rafine tekniklerle ilerleyen devirlerde yeni bulgular elde edilebileceğini aktarıyor.
DAHA EVVEL DE “EĞİTİM AMAÇLI” KULLANIM TEZ EDİLMİŞTİ
Antikythera Mekanizması’nın fonksiyonuna ait geçmişte de farklı teoriler ortaya atılmıştı. Bilhassa İngiliz astrofizikçi Mike Edmunds, sistemin daha çok astronomiyi halka tanıtmak için kullanılan bir eğitim ve şov aygıtı olabileceğini savunmuştu. Yeni araştırma da bu görüşü takviyeler nitelikte.
Araştırmacılar, “Edmunds’un tanımladığı yanılgı aralıkları, aygıtın fonksiyonel olmasını engelleyecek seviyede” diyerek, sistemin gerçek bir hesaplama aygıtı olmaktan çok, astronomik bilgilerin halkla paylaşılmasını amaçlayan bir sunum aracı olabileceğine dikkat çekti.
Çalışma şimdi hakemli bilimsel bir mecmuada yayımlanmadı; preprint etabında arXiv platformunda kamuoyuyla paylaşıldı.
Ancak bu yeni teori, Antikythera Düzeneği hakkındaki gizemi daha da derinleştiriyor. Gerçek fonksiyonu hakkında kesin bir yargıya varmak hâlâ güç görünse de, bu eşsiz antik mekanik düzenek, çağdaş bilimin ilgisini çekmeye devam ediyor.
